Dilek KOPTEKİN
“Holosen boyunca Anadolu’nun genetik tarihi” adlı tez çalışmasının ödüle değer bulunmasının gerekçesi:
Tez kapsamında yapılan çalışmalarda holosen boyunca Anadolu ve yakınında bulunan diğer yerleşimlerdeki bulgulardan elde edilen antik DNA (aDNA) örneklerinin dizilenmesi sonucu bu bölgede oluşan insan topluluklarındaki zaman içerisinde ortaya çıkan genetik değişimler incelenmiştir. Bu incelemeler sonucu Anadolu ve Ege topluluklarının göç ve birbiriyle etkileşimi ile ilgili özgün çıkarımlara varılmıştır. Çalışma kapsamında, Anadolu holoseninde yaşayan insan topluluklarının buzul çağından sonra nasıl şekillendiği ve hangi göç olaylarının burada yaşayan toplulukları etkilediği irdelenmiştir.
Bunun yanı sıra, çalışmada elde edilen bulguları da kapsayacak şekilde Anadolu ve çevresindeki diğer holosen yerleşimlerindeki toplulukların nasıl zamanda ve uzamda şekillendiği ve hangi olası göç dalgaları ile birbirine karıştığı veya birbirini etkilediği anlaşılmaya çalışılmıştır. Tüm bu çalışmalar kapsamında 49 yeni aDNA örneği birçok holosen yerleşiminden elde edilmiş ve sekanslanarak daha önceki mevcut sekans havuzlarıyla birleştirilmesi, karşılaştırılması ve hep beraber analizi sağlanmıştır. Antik genomlara ait yüksek sayıda yeni örneğin çalışmalara dahil edilmiş olması çalışmanın özgün ve güçlü yanını oluşturmaktadır.
Çalışma kapsamında yeni nesil sekanslama teknikleri ve eksik sekans kapsamıyla ilgili en son algoritmaları olmak üzere en güncel metodoloji kullanılmış, ve son derece derin bir bilimsel kapsama sahip, yeni ve özgün bulgulara ulaşılması başarılmıştır. Ayrıca, ödüle layık bulunan tezin yazımı ve tez kapsamında yapılan tartışma sıradışı düzeyde akıcı, anlaşılır ve başarılı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar sadece Anadolu ve yakın çevresindeki holosen genetik tarihine değil ayrıca bu yerleşkelerin yerleşik yaşama geçişte Dünya’da öncü olmaları (Anadolu, Levant, ve Mezopotamya’nın uygarlığın beşiği olması sebebiyle) nedeniyle elde edilen sonuçların önemi evrensel niteliktedir. Teze konu olan bir makale alanının en saygın dergilerinden olan Current Biology (Cell Press) dergisinde yayınlanmıştır.
Bu gerekçelerle, tez çalışmasını gerçekleştiren Dr. Dilek Koptekin’e 2023 yılı Serhat Özyar Yılın Genç Bilim İnsanı Ödülü verilmesi kararlaştırılmıştır.
Dr. Merve Akbayrak’a ait “Preparation and Characterization of Metal Oxide Supported Group 9B Metal Nanoparticles and Their Use as Electrocatalysts in Water Splitting” başlıklı tez çalışmasında metal oksitlerle (titanya, zirkonya ve serya) desteklenmiş grup 9B metal nanoparçacıklarını (Co, Rh, Ir) sentezlemiş ve bu parçacıkların suyun elektrokimyasal ayrışmasında katalizör olarak etkinliklerini incelemiştir.
Elde edilen hibrit malzemelerin sudan hidrojen ve oksijen üretimi tepkimelerinde kullanılması sonucunda yüksek etkinliklere sahip oldukları gözlenmiştir. Bu çalışmasıyla Dr. Akbayrak, çevreye zarar vermeyen ve nispeten düşük maliyetli bir yöntem kullanılarak etkinliği yüksek katalizörler elde etmiştir. Geleceğin yenilenebilir enerji kaynağı olarak kullanılacak hidrojenin elde edilmesi dünya çapında çok ilgi çeken ve aktif bir araştırma alanıdır. Bilim insanları hidrojenin ekonomik ve etkin bir şekilde elde edilmesini sağlayacak olan katalizörlerin geliştirilmesi üzerinde yoğun olarak çalışmaktadır. Dr. Akbayrak da bu aktif araştırma alanına katkılar sağlamak için yeni katalizör sistemleri geliştirilmesi üzerine çalışmalar gerçekleştirmiştir.
Bu gerekçelerle tez çalışmasını gerçekleştiren Dr. Merve Akbayrak’a 2023 yılı Serhat Özyar Yılın Genç Bilim İnsanı Onursal Ödülü verilmiştir.
Dr. Musa Tunç Arslan’a ait “Hızlı relaksasyon-tabanlı renkli manyetik parçacık görüntüleme” başlıklı tez çalışması, manyetik alan altındaki manyetik nanoparçacıkların ürettikleri sinyalin altında yatan ayna simetrisi özelliği üzerinden gevşeme katsayısını kestiren manyetik parçacık görüntüleme yöntemini hızlandırmak için yeni bir yaklaşım geliştirmiştir.
Çalışmada gevşeme katsayısının kestirimi sırasında, bilinenin dışında hızlı ve çok boyutlu tarama güzergahlarında karşılaşılan bozulmaların kuramsal altyapısı kapsamlı bir biçimde ortaya konmuş ve bu bozulmaların düzeltilmesine yönelik etkin bir sistem kurgusu tasarlanmıştır. Simülasyon ve deney ortamlarında elde edilen sonuçlar, geliştirilmiş olan yaklaşımın gevşeme haritalarını hızlı ve doğru bir biçimde kestirebildiğini göstermiş olup gerçek zamanlı manyetik parçacık görüntüleme sistemlerinin inşasına yönelik önemli bir katkı ortaya koymuştur.
Bu gerekçelerle tez çalışmasını gerçekleştiren Dr. Musa Tunç Arslan’a 2023 yılı Serhat Özyar Yılın Genç Bilim İnsanı Onursal Ödülü verilmiştir.
Dr. Tuğçe Bilen’in “Yapay Zeka Tabanli ve Dijital İkiz Destekli Geçici Havasal Ağ Yönetimi” başlıklı Doktora Tez çalışmasında, uçak içi internet bağlantısı sağlamak amacıyla oluşturulan Geçici Havasal Ağların (AANETs) yönetimi için Yapay Zeka ve Dijital İkiz tabanlı bir çözüm geliştirilmiştir. Bu geçici ağın
topolojini oluşturmak ve oluşturulan topolojiyi yönetmek amacıyla denetimsiz öğrenme ve q-öğrenme
kullanılmıştır. Fiziksel ortamın/parçaların temsili için ise dijital ikiz oluşturularak hesaplama karmaşıklığının giderilmesi hedeflenmiştir.
Tez kapsamında geliştirilen sistem havacılık ve bilgisayar ağları alanlarına doğrudan katkı yapmaktadır. Bu katkının sonucunda, ürünleşmesi veya ürünleşecek fikirlere yol açması durumunda, uçak seyahatlerine ve dolayısı ile geniş bir kitleye etki etmesi olasıdır. Tez çalışması kapsamında 9 adet akademik yayın yapılmıştır. Bunlardan 7 tanesi dergi makalesi, 2 tanesi de konferans yayınıdır.
Dr. Tuğçe Bilen’in tez çalışması (i) uçak-içi haberleşmede yeni gelişen bir haberleşme kategorisi için yapay zeka ve dijital ikiz destekli daha gürbüz bir sistem geliştirilmesi, (ii) bu özgün sistemin pek çok avantajının olması, (iii) etki oranı yüksek dergilerde üretilen akademik yayınları ve (iv) bu yayınları üretirken kurulan uluslararası işbirlikleri nedeniyle ödül almaya hak kazanmıştır.
Bu gerekçelerle tez çalışmasını gerçekleştiren Dr. Tuğçe Bilen’e 2023 yılı Serhat Özyar Yılın Genç Bilim İnsanı Onursal Ödülü verilmiştir.
Dr. Fulya İşlek’e ait “Küresel İklim Değişikliğinin Rüzgar ve Dalga İklimi Üzerindeki Etkisinin Araştırılması: Karadeniz Örneği” başlıklı tez çalışmasında, iklim değişikliğinin Karadeniz rüzgar/dalga iklimi üzerindeki etkileri uzun dönemli değişkenlik ve eğilimler kapsamında ayrıntılı ve kapsamlı biçimde incelenmiştir.
Çalışmada mühendislik bakış açısıyla verili durumun olası sonuçları değerlendirilmiş, gelecekteki rüzgar ve dalga koşullarının sunacağı enerji potansiyellerinin en etkin biçimde kullanılabileceği konumlar tespit edilmiştir. Somut ve ayrıntılı bulgulardan hareketle iklim senaryolarının alansal çözümlemesinin gerçekleştirildiği tez çalışması ayrıca, iklim değişikliği ile deniz kaynaklı afetler arasındaki ilişki açısından önemli bir veri tabanı ve tartışma zemini yaratmaktadır.
Bu gerekçelerle tez çalışmasını gerçekleştiren Dr. Fulya İşlek’e 2023 yılı Serhat Özyar Yılın Genç Bilim İnsanı Onursal Ödülü verilmiştir.